Menu ...
Bizning manzil
O’zbekiston, 100052
Toshkent shahri
Astronomiya ko’chasi, 33-uy
Tel: +998 71 235-81-02
Faks: +998 71 234-48-67
E-mail: info@astrin.uz
HALQASIMON QUYOSH TUTILISHI 10-iyun 2021-yil
Tez orada O’zbekiston aholisi navbatdagi noyob astronomik hodisani kuzatishi mumkin – 2021 yil 10 iyun kuni halqasimon Quyosh tutilishini sodir bo’ladi. Bu Quyosh tutilishi 2021 yildagi O’zbekiston aholisi uchun kuzatish mumkin bo’lgan birinchi tutilish hisoblanadi.

Ushbu Quyosh tutilishini O’zbekiston hududidan kuzatilganda, Oy Quyosh yuzasining juda kichik qisminigina to’sadi, ya’ni faqat qisman Quyosh tutilishini kuzatish mumkin. Quyidagi jadvalda O’zbekiston aholi punktlari uchun tutilish haqida ma’lumotlar keltirilgan.

Aholi yashash punktlari Tutilishning boshlanish vaqti Tutilishning maksimum vaqti Tutilishning tugash vaqti Maksimal fazasi (foizda va tutilish kattaligida*) Tutilishning umumiy davomiyligi
Toshkent 16:58 17:26 17:53 7% 55 daqiqa
Nukus 16:57 17:16 17:35 3% 38 daqiqa
Urganch 17:12 17:20 17:27 4% 14 daqiqa
Navoiy 17:16 17:26 17:35 7% 19 daqiqa
Buxoro Quyosh tutilishi ko’rinmaydi
Samarqand 17:16 17:28 17:39 1% 22 daqiqa
Qarshi Quyosh tutilishi ko’rinmaydi
Termez Quyosh tutilishi ko’rinmaydi
Jizzax 17:09 17:27 17:45 3% 36 daqiqa
Guliston 17:02 17:27 17:51 5% 49 daqiqa
Andijon 16:58 17:28 17:57 8% 59 daqiqa
Namangan 16:57 17:28 17:57 8% 59 daqiqa
Farg‘ona 17:01 17:29 17:55 7% 54 daqiqa
Qo‘qon 17:01 17:28 17:54 7% 53 daqiqa
Zomin 17:09 17:28 17:46 3% 37 daqiqa
O‘zbekistonning yirik aholi punktlari uchun Halqasimon Quyosh tutilishining ba’zi tafsilotlari.
*Tutilish kattaligi – bu Quyosh diametrining Oy tonomidan to’silgan qismi hisoblanadi.


Toshkent shahrida Quyosh tutilishining eng katta fazasida Oyning Quyosh yuzasini to’sishi


Ushbu tutilish Halqasimon Quyosh tutilishi hisoblanib, tutilishning to‘liq fazasida (Kanada, Grenlandiya va Rossiya uzoq sharqida) Quyosh yuzasining 94,3 foizini tashkil qiladi. Quyosh tutilishi to‘liq fazasining davomiyligi 3 minut 51 sekundga teng bo‘ladi.

Tutilishni kuzatish mumkin bo‘lgan hududlar dunyo xaritasida.

Ushbu astronomik hodisani Rossiya, Kanada, Mo’g’iliston va Grenlandiya orollarida to’liq tutilishni kuzatish mumkin. Shuningdek Shimoliy Amerika, Yevropa va Osiyo davlatlarida qisman Quyosh tutilishini kuzatish mumkin.
Quyosh tutilishi (Toshkent vaqti bilan)
Quyosh tutilishi Toshkent vaqti bilan 16:58 da boshlanadi, maksimum fazasi esa 17:26 da kuzatiladi. Shu paytda Oy Quyosh yuzasining 2.12% ini to‘sadi va bu vaqtda Quyoshning gorizontdan balandligi 25.2° ni tashkil qiladi. Toshkent shahrida Quyosh tutilishining umumiy davomiyligi 55 daqiqani tashkil etadi. Soat 17:53 da Quyosh tutilishi yakuniga yetadi. Ushbu qiymatlar faqat Toshkent shahri uchun hisoblangan bo‘lib, tutilishning boshlanishi, maksimal qiymati va tugashi yurtimizning boshqa hudularida ham shunga yaqin vaqt va qiymatlarni aks etgan holda yuz beradi.

Tutilish fazalari Yuza to‘silishi foizda (tutilish kattaligida) Toshkent vaqti Quyoshning gorizontdan balandligi
Qisman tutilishning boshlanishi 0% 10-iyun 16:58:22 30.4°
Tutilishning maksimum qiymati 2.12%(0,0689) 10-iyun 17:26:17 25.2°
Qisman tutilishning tugashi 0% 10-iyun 17:53:00 20.3°
Tutilish fazalarining Toshkent vaqti bo‘yicha boshlanish vaqti

Bundan oldin O’zbekiston aholisi 2020 yil 21 iyun kuni sodir bo’lgan Halqasimon Quyosh tutilishini guvohi bo’lgan va o’shanda ham qisman Quyosh tutilishi sifatida kuzatgan. O’sha vaqtda to’silish magnitudasi 60% ko’proq tashkil qilgan. O’zbekiston aholisi kuzatishi mumkin bo’lgan navbatdagi Quyosh tutilishi 2022 yilning 25 oktyabr sanasida sodir bo’lishi kutilmoqda. 2022 yilning 25 oktyabrda sodir bo’ladigan Quyosh tutilishida ham O’zbekiston aholisi qisman Quyosh tutilishini kuzatish imkoniga ega bo’ladi. Ushbu Quyosh tutilishida to’silish magnitudasi 75% ga yetadi.
Quyosh tutilishini kuzatishga oid eslatmalar va tavsiyalar
Shu o‘rinda ayrim ko‘rsatmalar va maslahatlar berib o‘tamiz. Quyosh tutilishi paytida quyidagi tavsiyalarga amal qiling!!!

- Quyosh tutilishini maxsus Quyosh nurini yutuvchi qora ko‘zoynak, qoramtir tekis shisha yoki payvandlash (сварочная) maskasi yordamida kuzatish mumkin.

- Optik qurilmalar - durbin yoki teleskoplardan foydalanib zinhor Quyoshga qaramang! Bu ko‘zga zarar yetkazadi. Qurilmalardan foydalanishdan avval ularga albatta maxsus Quyosh filtrlarini o‘rnatish kerak.


- Quyosh tutilishini optik asboblar yordamida ma’lum bir ekranga proyeksiyalash orqali ham kuzatish mumkin. Lekin bu holat uzoq davom etsa optik asboblar quyosh nurini yig’ib berganligi uchun qizib ketishi va optik qismlariga zarar yetkazish ehtimoli katta hisoblanadi.


- Quyosh tutilishini eng xavsiz va qulay kuzatish usullardan biri bu karton qog‘ozda kichik tirqish hosil qilib, Quyosh nurini ushbu tirqishdan o‘tkazib ikkinchi karton qog‘ozga (ekranga) proyeksiyalashdir.


Tayyorlagan:
Matekov Azizbek
Berdaliyeva Nurjamal
O‘zR FA Ulug‘bek nomidagi
Astronomiya instituti kichik ilmiy xodimlari
Ulug’bek nomidagi Astronomiya instituti,